بررسي مدل طراحيِ شغلِ تقاضا ـ منابع ـ حمايت در محيط هاي صنعتي، تجاري، بهداشتی، و دولتي
محورهای موضوعی :
حمیدرضا عریضی
1
(دانشگاه اصفهان)
هاجر براتی
2
(دانشگاه اصفهان)
کلید واژه: تقاضاهای شغلی کنترل شغلی حمایت اجتماعی محیط‌های سازمانی,
چکیده مقاله :
یکی از مدل های بررسی تأثیر تقاضاهای شغلی بر کارکنان، مدل تقاضا ـ منابع ـ حمایت است. این پژوهش با هدف بررسي مدل طراحيِ شغلِ تقاضا ـ منابع ـ حمايت در محيط هاي صنعتي، تجاري، بهداشتی، و دولتي انجام گردید. نمونه‌های پژوهش از 4 بخش یعنی صنعت (928=n)، بيمارستان (526=n)، تجارت (483=n)، و سازمان هاي دولتي (582=n) انتخاب شدند. سپس این افراد، به ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه‌های زمان، تلاش جسمی، استقلال، به‌کارگیری مهارت، حمایت اجتماعی، ایمنی شغلی، خشنودی از وظیفه، تعهد سازمانی، و خستگی پاسخ دادند. ارزیابی برابری سنجش در بین جمعیت‌ها در این چهاربخش از طریق فنون ثبات عاملی آزمون شد. یافته ها نشان دادند که مدل شش‌عاملی هم از نـظر شاخص‌هاي مجـذوركاي (به تـرتيـب، در صنعت 85/1، در بيمارستـان 67/1، در تجارت 71/1، و در سـازمان-هاي دولتـي 92/1)، و هم از نظـر شـاخص‌هـاي مطلق و تفصيلي (اين مقادير در هر چهار گروه فقط در مدل پنجم به سطح مطلوب 90/0 مي‌رسند)، همچنین از نظر شاخص هاي باقيمانده (اين مقادير در هر چهار گروه فقط در مدل پنجم كمتر از 04/0 هستند)، در مقایسه با سایر مدل ها از برازش بهتری برخوردارند. همچنین، نتایج نشان دادند که به‌کارگیری مهارت در هر چهار بخش خشنودی از وظیفه و تعهد سازمانی را پیش‌بینی می‌کند. در هر چهار بخش، عامل زمان نیز پیش‌بین خستگی است و حمایت اجتماعی نیز هر سه متغیر خشنودی از وظیفه، تعهد سازمانی، و خستگی را پیش‌بینی می‌کند.
To investigate the effects of job demands on employees in job design, several models have been developed. One of these models is demand-resource-support model. It seems that this model varies in different orga-nizational workplaces because of special fea-tures of these settings. This study was conduc-ted to investigate the demand-resources-sup-port job design model in the industrial, finan-cial, healthcare, and public workplaces. The re-search samples were selected from four sec-tors, namely industry (n=928), healthcare (n=526), financial department (n=483), and public organizations (n=582). The samples res-ponded to research instruments consisting of Time, Physical Effort, Autonomy, Skill Utili-zation, Social Support, Occupational Safety, Task Satisfaction, Organizational Commitment,and Fatigue Questionnaires. Evaluation of mea-surement equivalence in four selections were tested via factor invariance technique. The re-sults showed that the six-factor model has a better fit than other models both in terms of the chi square indexes (respectively, in indus-try=1.85, in hospitals=1.67, in business =1.71, in governmental organizations =1.92) and in terms of absolute and detailed indexes (in all four groups, these values only reach to optimal levels=0.90 in the fifth model), as well as in terms of residual indexes (the amounts in all four groups in the fifth model were less than 0.04). The results showed that, in all four sections, skill utilization predicts task satis-faction and organizational commitment. The required time factor predicts the fatigue, and social support predicts all three variables of task satisfaction, organizational commitment, and fatigue.
"ادیبی، زهرا؛ گل پرور، محسن؛ و مصاحبی، محمدرضا (1391). بررسی رابطه بین تقاضاهاي شغلی، منابع شغلی وكنترل شغلی با رفتارهاي انحرافی كاركنان: مطالعه موردي شركت نفت و گاز زاگرس جنوبی. فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، (22)7، 116-107
اميدي ارجنكي، نجمه (1387). بررسي رابطه بين ويژگي هاي شغلي با تعهد سازماني و دلبستگي شغلي كاركنان پتروشيمي اصفهان. پايان‌نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه اصفهان
باقرصادرنانی، زینب (1389). بررسی نقش میانجی عدالت سازمانی و تعهد سازمانی در رابطة میان عدم توازن تلاش ـ پاداش با فرسودگی و فشار روانی شغلی و رابطة این عدم توازن با سلامت عمومی ادراک شده در کارکنان شهرداری اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی صنعتی ـ سازمانی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان
تقی‌زاده، جهان؛ رسولی، رضا؛ و بابایی، شاهرخ (1394). تأثير عدالت سازماني و امنيت شغلي بر تعهد سازماني از طريق اعتماد به مديران. فصلنامة پژوهش هاي مديريت منابع انساني دانشگاه جامع امام حسين(ع)، (2)7، 77-53
جوادپور، فوزیه؛ کشاورزی، ساره؛ چوبینه، علیرضا؛ وآقابیگی، ماندانا (1394). پایایی و روایی نسخة فارسی پرسشنامه خستگی شغلی سوئدی (SOFI-20) در نیروی کار ایرانی. مجله ارگونومی: فصلنامه انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران، (1)3، 58-50
جهانبخش گنجه، سحر؛ عریضی، حمیدرضا؛ مولوی، حسین؛ و نوری، ابوالقاسم (1388). رابطه کنترل شغلی با سطح استرس و سلامت ذهن کارکنان شرکت پتروشیمی اصفهان. مجله دانشکده پزشکی اصفهان، (103)27، 853-841
جهانبخش گنجه، سحر (1387). اثر (رابطه) تقاضاها و كنترل شغلي در طراحي شغل بر فشار رواني در شغل و سلامت ذهن كاركنان شرکت پتروشيمي اصفهان. پايان‌نامه كارشناسي ارشد. دانشگاه اصفهان
جهانبخش گنجه، سحر؛ و عُريضي ساماني، سيدحميدرضا (1391). رابطه تقاضاهاي شغلي، و کنترل شغلي با استرس شغلي، عاطفه مثبت و عاطفه منفي کارکنان. پژوهش‌هاي علوم شناختي و رفتاري، (3)2، 89 -75
زرگران مقدم، صدیقه (1390). تأثیر منابع و تقاضاهای شغلی بر فرسودگی و اشتیاق شغلی در کارکنان بر اساس مدل منابع ـ تقاضاهای شغلی (JD-R) (مطالعه موردی: شرکت فولاد مبارکه اصفهان). پایان نامه کارشناسی، دانشگاه اصفهان
عُریضی، حمیدرضا؛ و دارمی، زینب (1388). اعتباریابی و تأثیر متغیرهای مدل عدم توازن تلاش ـ پاداش بر خستگی، فرسودگی عاطفی، شکایات سایکوسوماتیک و سلامت جسمانی کارکنان. پژوهش در سلامت روان‌شناختی، (3)3، 79-69
عریضی، حمیدرضا؛ دارمی، زینب (1390). بررسی وضعیت سلامت روان و سردردهای میگرنی در میان کارکنان با توجه به مدل عدم توازن تلاش ـ پاداش. فصلنامه سلامت کار ایران، (1)9، 17-29
عُریضی، حمیدرضا؛ و براتی، هاجر (1392). ارتباط مقتضیات کار، راهبردهای کنترلیِ اشتیاق به هدف، و مؤلفه عاطفه مثبتِ بهزیستی روانی. پژوهش هاي روان شناختي ، (2)16، 75 -59
عُریضی، حمیدرضا؛ و براتی، هاجر (1393). تأثیر راهبردهاي كنترلي و تقاضاهاي مرتبط با كار بر شکایات جسمانی و تنش روان شناختی ناشی از تعدیل نیروی انسانی. فصلنامه پژوهش در سلامت روان شناختی، (1)8، 20-10
عُریضی، حمیدرضا؛ و شاپوری، سمیرا (1393). تأثیر عدم¬توازن پاداش نسبت به تلاش کارکنان بر فرسودگی شغلی به واسطه اهداف شغلی آنان. مجله روان شناسي، (4)18،437-423
عُريضي، حميدرضا؛ و صباحي، پرويز (1388).رابطة طراحي شغل با تعهد و عملكرد سازماني با توجه به نقش تعديلي انگيزش پيشرفت. مجله روان شناسي، (13)50، 239-225
نقوی کنجین، زهرا؛ حاج‌غلامی محمد رضا؛ شکوهی، یاسر، و زایری، فرید. (۱۳۹۲). ریسک فاکتورهای استرس شغلی در بین کارکنان یک صنعت برق و یک صنعت تولید ماشین‌آلات (مطالعه موردی- ۱۳۸۹). نشریه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی البرز، ۲ (۲)، ۸۹-۹۶
Bakker, A. B., van Veldhoven, M., & Xanthopoulou, D. (2010). Beyond the demand-control model. Journal of Personnel Psychology, 9(1), 3-16
Bakker, A. B., & Demerouti, E. (2007). The job demands resources model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22, 309-328
Banai, M., & Reisel, W. D. (2007). The influence of supportive leadership and job characteristics on work alienation: A six country investigation. Journal of World Business, 42, 463-476
Blom, V., Bodin, L., Bergström, G., & Svedberg, P. (2016). Applying the demand-control-support model on burnout in managers and non-managers. International Journal of Workplace Health Management, 9(1), 110-122
Brouwers, A., Tomic, W., & Boluijt, E. (2011). Job demands, job control, social support and self-efficacy beliefs as determinants of burnout among physical education teachers. Europe’s Journal of Psychology, 7(1), 17-39
Casper, W. J., Harris, C., Taylor-Biancoc, A., & Wayne, J. H. (2011). Work-family conflict, perceived supervisor support and organizational commit-ment among Brazilian professionals. Journal of Vocational Behavior, 79(3), 640-652
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-deter-mination in human behavior. New York: Plenum Press
Gilbert-Ouimet, M., Trudel, X., Brisson, C., Milot, A., & Vézina, M. (2014). Adverse effects of psychosocial work factors on blood pressure: Sys-tematic review of studies on demand-control-support and effort-reward imbalance models. Scandinavian. Journal of Work, Environment, & Heal-th, 40(2), 32-109
Gupta, A. (2014). An empirical assessment of social support and organiza-tional commitment relationship. BVIMSR’s Journal of Management Re-search, 6(1), 3-39
Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1980). Work redesign Reading, MA: Addison-Wesley
Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1975). Development of the Job Diagnos-tic Survey. Journal of Applied Psychology, 60, 159-170
Ibrahim, Z. A., & Ohtsuka, K. (2012). Review of the job demand-control and job demand-control-support models: Elusive moderating predictor effects and cultural implications. Southeast Asia Psychology Journal, 1, 10-21
Jex, S. M., & Britt, T. W. (2015). Organizational Psychology. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons
Kalidass, A., & Bahron, A. (2015). The Relationship between perceived super-visor support, perceived organizational support, organizational commitment and employee turnover intention. International Journal of Business Ad-ministration, 6(5), 82-89
Kalyal, H. J. (2007). Factors affecting commitment to organization change and its outcomes among public sector managers in Pakistan. Ph.D. Pro-gram in Business Administration, NUST Business School, National Uni-versity of Sciences and Technology, Islamabad
Karasek, R. A., & Theorell, T. (1990). Healthy work: Stress, productivity and the reconstruction of working life. New York: Basic Books
Karasek, J. r., & Robert, A. (1979). Job demands, job decision latitude and mental strain: Implications for job redesign. Administrative Science Quarterly, 24(2), 285-308
Kuerer, H. M., Eberlein T. J., Pollock R. E., Huschka, M., Baile, W. F., Morrow, M., & Shanafelt, T. D. ( 2007). Career satisfaction, practice patterns and burn out among surgical oncologists: Report on the quality of life of members of the society of surgical oncology. Annal of Surgical Oncology. 14(11), 3043-3053
Kuschel, K. (2015). Quantitative and qualitative work overload and its double effect on the work-family Interface. Working Paper, 27, 1-34
Meijman, T. F., & Mulder, G. (1998). Psychological aspects of workload. In P. J. D. Drenth & H. Thierry (Eds.), Handbook of work and organiza-tional psychology (pp. 5-33). Hove: Psychology Press
Morrison, D., Cordery, J., Girardi, A., & Payne, R. (2005). Job design, op-portunities for skill utilization, and intrinsic job satisfaction. European Journal of Work and Organizational Psychology, 14(1), 59-79
Murphy, K. R., & Myors, B. (1998).Statistical power analysis: A simple and general model for traditional and modern hypothesis tests. Mahwah, NJ: Erlbaum
Pintoa, J. K., Dawood, S., & Pinto, M. B. (2014). Project management and burnout: Implications of the demand-control-support model on project-based work. International Journal of Project Management, 32(4), 578-589
Potter, P., Deshields, T., Divanbeigi, J., Berger, J., Cipriano, D., Norris, L., & Olsen, S. (2010). Compassion fatigue and burnout. Clinical Journal of Oncology Nursing, 14(5), 56-62
Roh, Y. H., Chang, J. Y., Kim, M. U., & Kyung Nam, S. (2014). The Effects of income and skill utilization on the under employeds self-esteem, mental health, and life satisfaction. Journal of Employment Counseling, 51(3), 125-141
Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi-sample study. Journal of Organizational Behavior, 25, 293-315
Siegrist, J. (1996). Adverse health effects of high- effort/low-reward con-ditions. Journal of Occupational Health Psychology, 1(1), 27-41
Siegrist, J. (1998). Adverse health effects of effort-reward imbalance at work: theory, empirical support and implications for prevention. In: Cooper, C.L. (Ed.), Theories of Organizational Stress. Oxford University Press, Oxford, 190-204
Siegrist, J. (2002). Effort-reward imbalance at work and health. In P. L. Perrewe´, & D. C. Ganster (Eds.). Historical and current perspectives on stress and health (pp. 261-291). Amsterdam: JAI Elsevier
Snyder, L., Krauss, D. A., Chen, P., Finlinson, S., & Yueng, H. H. (2008). Occupational safety: Application of the job demand-control-support mo-del. Accident Analysis and Prevention, 40, 1713-1723
Sverke, M., & Hellgren, J. (2002). The nature of job insecurity: Under-stan-ding employment uncertainty on the brink of a new millennium. Applied Psychology, 1(51), 23-42
Van Veldhoven, M., Taris, T., de Jonge, J., & Broersen, S. (2005).The relationship between work characteristics and employee health and well-being: How much complexity we really need? International Journal of Stress Management, 12, 3-28
Yoder, E. A. (2012). Compassion fatigue in nurses. Applied Nursing Research, 23(4), 191-197.